Fundacja Save the Children Polska wyraża sprzeciw wobec przyjętego w dniu 18 grudnia 2024 r. przez Radę Ministrów pakietu ustaw o cudzoziemcach, w tym projektu ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 

Jako globalna organizacja, której działania dedykowane są najbardziej potrzebującym dzieciom na świecie, w tym szczególnej grupie dzieci z doświadczeniem migracyjnym oraz uchodźczym, nie możemy pozostać obojętni wobec przyjętych projektów zmian w ustawach, które stoją w sprzeczności z przepisami prawa międzynarodowego, w tym z zapisami Konwencji o Prawach Dziecka. Każda zmiana legislacyjna powinna uwzględniać najlepiej pojęty interes dziecka, a zaproponowana nowelizacja nie stosuje się do tej kluczowej zasady.  

Dostęp do terytorium i ochrony 

Rozwiązanie proponowane przez Radę Ministrów pozbawia cudzoziemców, w tym również rodzin z dziećmi, gwarancji wynikających z Konstytucji, z regulacji krajowych i unijnych oraz z Konwencji Genewskiej, tj. prawa do indywidualnego i merytorycznego rozpatrzenia wniosku o ochronę międzynarodową. Ponadto, procedowane rozwiązania prawne są sprzeczne z zasadą non-refoulment, która zakazuje wydalenia cudzoziemców do kraju, w którym grozi im niebezpieczeństwo. Udowodnione jest, że cudzoziemcy – w tym dzieci – doznają na Białorusi licznych form przemocy, w tym przemocy fizycznej, pozbawienia dostępu do wody i żywności oraz ograniczenia możliwości wolnego przemieszczania się. 

Definicja i identyfikacja grup wrażliwych 

Poważne wątpliwości budzą także zapisy projektu ustawy stanowiące, iż wnioski o ochronę międzynarodową miałyby być przyjmowane wyłącznie od osób należących do grup wrażliwych. Za nieakceptowalne uznajemy, że dzieci nie zostały zdefiniowane jako grupa wrażliwa. Projekt zmian do ustawy proponuje co prawda zapis, że do grupy wrażliwej należą osoby, które „mogą wymagać szczególnego traktowania w szczególności ze względu na swój wiek lub stan zdrowia”, jednak taki zapis pozostawia przestrzeń do uznaniowej oceny, w jakim wieku dzieciom nie przysługuje już “szczególne traktowanie”. Uważamy ten zapis za wyjątkowo nieprecyzyjny i de facto pozbawiający dzieci ich praw. 

Sprzeciwiamy się też rozwiązaniu, aby klasyfikacja do grupy wrażliwej odbywała się na podstawie identyfikacji przez funkcjonariusza Straży Granicznej. Takie rozwiązanie bazuje na uznaniowości decyzji, a w proponowanym projekcie nie przewidziano możliwości odwołania się od niej.  

Ryzyko rozdzielania rodzin  

W ocenie Save the Children Polska wyłączenie możliwości składania wspólnych wniosków obejmujących wszystkich członków rodziny będzie miało skrajnie negatywny wpływ na sytuację małoletnich.  Tworzy ono realne niebezpieczeństwo rozdzielania dzieci od rodziców. Przypominamy, że Konwencja o Prawach Dziecka wprost stanowi, że Państwa-Strony zapewnią, aby dziecko nie zostało oddzielone od swoich rodziców wbrew ich woli. 

Save the Children Polska zwraca także uwagę na rozczarowujący tryb procedowania wprowadzenia zmian do projektów ustaw o cudzoziemcach z pominięciem etapu konsultacji publicznych. Taka praktyka powoduje ogromną szkodę dla procesu legislacyjnego, uniemożliwiając otwartą i merytoryczną debatę publiczną, eliminując przy tym głos ekspertów oraz organizacji pozarządowych. 

Jako organizacja humanitarna występująca w obronie praw najmłodszych apelujemy do Sejmu RP o odrzucenie rządowego projektu zmian w ustawie o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej  i ponowne otwarcie debaty publicznej  
w tej kwestii.